Heb je vaak moeite om je te concentreren? ‘Popcorn brain’ zou de boosdoener kunnen zijn. De voortdurende online aanwezigheid van de laatste jaren heeft invloed op onze hersenen, zowel positief als negatief, zeggen experts. “Onze hersenen zijn geëvolueerd om de snelle verwerking van informatie aan te kunnen.”
Voel je je bij verveling of stress meteen geneigd om naar je smartphone te grijpen en te scrollen? Of ben je sneller afgeleid dan ooit tevoren? Je bent niet alleen. De opkomst van smartphones en sociale media heeft een blijvende impact op ons gehad. De snelheid van informatie en de vele prikkels eisen na jaren van permanent online zijn hun tol.
Het constante scrollen, de voortdurende stroom van meldingen, het switchen tussen de vele openstaande tabbladen op je computer… Ons brein begint die snelheid van prikkelverwerking na lange tijd over te nemen. Psycholoog David Levy beschreef dit fenomeen meer dan tien jaar geleden als ‘popcorn brain’. Het is wat er gebeurt wanneer onze hersenen gewend raken aan de overstimulatie en het multitasken van de digitale wereld.
Een recente studie toonde aan dat onze concentratie in de afgelopen dertig jaar verbeterd is. Dit kan worden verklaard doordat wanneer we scrollen, likes krijgen of berichtjes ontvangen, er dopamine of het gelukshormoon vrijkomt in ons brein. Het nadeel is echter dat het beloningssysteem van ons brein daardoor overgestimuleerd raakt. Op den duur raken we eraan verslaafd. Als we die gelukshormonen niet krijgen, voelen we ons rusteloos en begint ons brein rond te springen, zoals popcorn in een pan. Ideeën springen rond in je hoofd, maar weinig leiden tot concrete gedachten. En dus: popcorn brain.
Cultuursocioloog Pascal Gielen bevestigt dat niemand ontkomt aan de gevolgen van het internet. “Lezen bracht mij altijd rust, maar tegenwoordig heb ik steeds meer moeite om me op mijn boek te concentreren. Steeds vaker grijp ik tijdens het lezen naar mijn smartphone, die ik dan letterlijk opzij moet leggen.”
Sinds de komst van sociale media overschrijden we de hoeveelheid verwerkbare prikkels. “Evolutionair gezien zijn we in staat om informatie op te slaan over zo’n honderd mensen”, zegt cultuursocioloog Walter Weyns. “Alles daarboven wordt onoverzichtelijk voor ons brein. Sinds de komst van sociale media overschrijden we de hoeveelheid verwerkbare prikkels.”
Het is niet alleen slecht nieuws: een recente studie toonde aan dat onze concentratie in de afgelopen dertig jaar is verbeterd. Ons IQ zou echter wel hebben geleden onder de komst van het internet.
Cultuursocioloog Pascal Gielen en Walter Weyns. © rv “Men doet nog volop onderzoek naar de langetermijneffecten van chronisch online zijn”, vertelt psycholoog Dannielle Haig aan de Britse website Glamour. “Verschillende studies lopen, maar er is nu al bewijs dat langdurige blootstelling aan de vele prikkels in de digitale omgevingen onze cognitieve functies beïnvloedt.”
We moeten leren dat er andere levensritmes zijn dan die van het snelle internet. “Het is niet zozeer dat ons brein beschadigd wordt, maar onze neurologische wegen passen zich wel aan om het multitasken en snelle verwerking van informatie aan te kunnen”, zegt Pascal Gielen. “Anderzijds zijn we ook minder goed in het vasthouden van diepe, geconcentreerde gedachten, skills die cruciaal zijn voor analyses en kritisch denken. De plasticiteit van het brein zorgt ervoor dat we de nieuwe eisen aankunnen, maar het gaat onvermijdelijk ten koste van andere vaardigheden van de hersenen.”
Hoe kun je de effecten van ‘popcorn brain’ minimaliseren? Een leven zonder internet is praktisch onmogelijk vandaag de dag. Door voldoende offline tijd in te plannen en je te focussen op fysieke activiteiten of hobby’s, kun je de negatieve effecten echter wel verminderen. “Dat moeten we trainen. We moeten leren dat er ook andere ritmes zijn van leven dan die van het snelle internet. We moeten, bij wijze van spreken, opnieuw boeken leren lezen.”
Geregeld een detox van sociale media invoeren kan ook helpen, al is het zeker geen wondermiddel. “Sommige mensen voelen zich als een visje in het digitale water, en voelen zich daar geweldig goed. En anderen hebben net heel veel last van aandachtsverlies. Juist omdat de individuele effecten zo verschillend zijn, is het heel moeilijk om tot algemene remedies te komen.” Kortom: doe wat juist voelt voor jou en las geregeld pauzemomenten in.
